Plannu a sefydlu cnydau neu blanhigion

Mae’r safon hon ar gyfer y rheiny sydd yn plannu ac yn sefydlu cnydau neu blanhigion mewn amodau wedi eu diogelu neu allan yn yr awyr agored. Bydd y dulliau plannu’n dibynnu ar y math o gnydau neu blanhigion sydd yn cael eu tyfu a’r amodau sydd eu hangen arnynt ar gyfer twf. Gallai plannu fod i mewn i amrywiaeth eang o gyfryngau tyfu, a allai gynnwys pridd, hydroponeg, matin, compost neu gyfryngau tyfu eraill, fel y bo’n briodol. Mae’r safon yn cynnwys plannu a sefydlu cnydau neu blanhigion mewn unrhyw leoliad.

Byddwch yn gallu sicrhau bod y cyfrwng tyfu wedi cael ei baratoi’n barod ar gyfer plannu a bod ansawdd a maint y deunydd plannu ar gael. Bydd nodi deunydd plannu i fodloni manylebau yn cynnwys nodi planhigion yn ôl yr enwau cyffredin a botanegol. 

Os oes angen i chi ddefnyddio cemegau (e.e. chwynladdwyr, ffyngladdwyr neu bryfleiddiaid), mae’r rhain yn amodol ar y gofynion deddfwriaethol perthnasol, a bydd angen eich bod wedi cael hyfforddiant, ac yn meddu ar yr ardystiad cyfredol lle bo angen.

Wrth wneud eich gwaith mae’n rhaid i chi ystyried yr effaith y bydd yn ei gael ar yr amgylchedd, a cheisio gwarchod a gwella cynefinoedd a bioamrywiaeth ac ymateb i effeithiau newid hinsawdd a’u lleddfu.

Mae’r safon hon yn addas ar gyfer y rheiny sy’n gyfrifol am blannu a sefydlu cnydau neu blanhigion.

1. asesu’r risgiau sydd yn gysylltiedig â’r safle a phlannu a sefydlu cnydau neu blanhigion
2. gwisgo dillad addas a chyfarpar diogelu personol (PPE)
3. dewis, paratoi, defnyddio a chynnal a chadw’r cyfarpar angenrheidiol yn ddiogel ac yn gywir 
4. sicrhau bod y cyfrwng tyfu wedi cael ei baratoi a’i fod mewn cyflwr addas ar gyfer plannu’r cnwd neu’r planhigion, a chymryd camau perthnasol os nad yw hyn yn wir
5. dewis deunydd plannu yn unol â’r cyfarwyddiadau a’r manylebau
6. gwirio iechyd deunydd plannu cyn plannu a gwrthod sbesimenau annerbyniol
7. gosod deunydd plannu yn y cyfrwng tyfu, yn unol â’r cyfarwyddiadau a’r manylebau
8. cynyddu iechyd, grym a chyflwr ffisegol deunydd cnwd neu blanhigion trwy ddulliau ymdrin a phlannu cywir
9. cynnal hylendid a bioddiogelwch, yn unol ag arferion sefydliadol
10. darparu diogelwch planhigion priodol i sefydlu’r cnydau neu’r planhigion fel y bo angen
11. darparu ôl-ofal priodol i gnydau neu blanhigion, fel y bo angen
12. parhau i gyfathrebu gyda chydweithwyr ac eraill sydd yn gysylltiedig â’ch gwaith, neu wedi eu heffeithio ganddo
13. dilyn canllawiau’r diwydiant a’r sefydliad i leihau niwed amgylcheddol
14. tacluso’r safle pan fydd eich gwaith wedi gorffen, ac ailgylchu neu waredu gwastraff a deunyddiau dros ben yn gywir, yn unol â’r gofynion cyfreithiol perthnasol ac arferion sefydliadol
15. gwneud eich gwaith yn unol â’r ddeddfwriaeth amgylcheddol ac iechyd a di-ogelwch berthnasol, gofynion asesu risg, codau ymarfer a pholisïau sefydli-adol
16. cwblhau cofnodion fel sydd yn ofynnol gan y ddeddfwriaeth berthnasol a’r sefydliad

1. sut i nodi peryglon ac asesu risgiau sydd yn gysylltiedig â phlannu a sefydlu cnydau neu blanhigion
2. y math o ddillad a chyfarpar diogelu personol (PPE) sydd yn addas ar gyfer y gweithgaredd
3. y mathau o gyfarpar sydd yn ofynnol ar gyfer plannu cnydau a phlanhigion a sut i baratoi, defnyddio a chynnal a chadw’r rhain yn ddiogel ac yn gywir
4. sut i ddehongli cyfarwyddiadau a manylebau ar gyfer plannu a sefydlu cnydau neu blanhigion
5. y mathau o gyfryngau tyfu a’u perthynas â phlannu a sefydlu cnydau neu blanhigion
6. sut i sicrhau bod y cyfrwng tyfu wedi cael ei baratoi a’i fod mewn cyflwr ad-das ar gyfer plannu cnydau neu blanhigion
7. egwyddorion nodi a gosod y safle allan er mwyn sefydlu cnydau neu blanhigion
8. sut i nodi ac enwi deunydd plannu ac enwau cyffredin cnydau neu blanhigion
9. bioleg sylfaenol planhigion 
10. dulliau o asesu iechyd a chyflwr deunydd plannu ac adnabod unrhyw arwyddion ei fod yn anaddas ar gyfer plannu
11. egwyddorion dewis a chyfuno mathau o blanhigion ar gyfer cymwysiadau gwahanol
12. y dulliau a ddefnyddir i baratoi deunydd plannu
13. deddfwriaeth genedlaethol gyfredol sy’n rheoli’r defnydd o wrteithiau a thrini-aethau wrth blannu cnydau
14. pwysigrwydd amseru wrth blannu a sefydlu cnydau neu blanhigion, a’r ffactorau sy’n effeithio ar amseru a’r dulliau o blannu 
15. y gofod neu’r dwysedd cywir, dyfnder, cyfeiriadedd a chadernid y deunydd plannu sydd yn angenrheidiol wrth blannu cnydau neu blanhigion 
16. pwysigrwydd trin deunydd plannu’n gywir
17. pwysigrwydd cynnal hylendid a bioddiogelwch wrth blannu a sefydlu cnydau a phlanhigion, a’r dulliau ar gyfer cyflawni hyn
18. achosion niwed i gnydau neu blanhigion a sut i ddarparu diogelwch i blanhigion 
19. y dulliau ôl-ofal sydd yn ofynnol ar gyfer cnydau neu blanhigion a sut i’w cymhwyso
20. pwysigrwydd parhau i gyfathrebu gyda’r rheiny sydd yn gysylltiedig â’ch gwaith, neu wedi eu heffeithio ganddo, a’r ffordd y dylid gwneud hyn
21. pwysigrwydd dilyn yr arfer gorau amgylcheddol ac ecolegol i leihau effaith eich gwaith ar yr amgylchedd
22. y camau y gellir eu cymryd i warchod a gwella cynefinoedd a bioamrywiaeth, ac ymateb i effeithiau newid hinsawdd a’u lleddfu
23. sut i drin, cludo, storio ac ailgylchu neu waredu gwastraff a deunydd dros ben, yn unol â gofynion cyfreithiol ac arferion sefydliadol
24. eich cyfrifoldebau yn unol â’r ddeddfwriaeth amgylcheddol ac iechyd a diogelwch berthnasol, codau ymarfer a pholisïau sefydliadol
25. y cofnodion y mae angen eu cadw a phwysigrwydd eu cwblhau

A. Gosod deunydd plannu yn unol â’r elfennau cywir canlynol:

1. gofod/dwysedd

2. dyfnder

3. cyfeiriadedd

4. cadernid

B. Asesu’r angen i gymhwyso diogelwch planhigion i’r cnydau/planhigion o’r canlynol:

1. plâu

2. clefydau

3. chwyn

4. amodau amgylcheddol

C. Darparu’r mathau canlynol o ôl-ofal i gnydau/planhigion: 

1. dŵr 

2. maethynnau

3. diogelwch 

4. cymorth

5. amodau amgylcheddol wedi eu rheoli

Gallai cnydau neu blanhigion gynnwys: 

• grawnfwydydd/grawn

• cnydau gwreiddiau

• corbys

• rêp had olew

• gwinwydd

• hopys

• llysiau

• perlysiau

• blodau

• llwyni

• coed

• ffrwythau

• glaswellt

Cyfarwyddiadau a manylebau: 

• darluniau/cynlluniau

• amserlenni

• datganiadau dull

• Gweithdrefnau Gweithredu Safonol (SOP)

• canllawiau cynhyrchwyr/cyflenwyr

• gofynion cwsmeriaid

• gofynion sicrhau ansawdd

• gofynion cnydau

• gofynion llafar

Gallai deunydd plannu gynnwys:

• hadau

• planhigion

• coed

• bylbiau, cloron, cormau, ac ati

• toriadau

• tyweirch

• gwrtaith

• triniaethau